پلتفرم‌ها در فناوری اطلاعات: تعریف، انواع، تأثیرات و کسب و کارهای پلتفرمی
پلتفرم‌ها (Platforms) در علم فناوری اطلاعات به محیط ها یا سیستم هایی اطلاق می‌شود که به صورت متشکل از سخت‌افزار و نرم‌افزار، اجازه ارتباط و همکاری بین کاربران و انجام عملیات‌ها و خدمات مختلف را فراهم می‌کنند. پلتفرم‌ها انواع مختلفی دارند و بسته به نوع استفاده و کاربردهای خاص، ممکن است به صورت سیستم‌های عمومی یا ویژه ایجاد شوند. بعضی از انواع رایج پلتفرم‌ها عبارتند از:
۱. پلتفرم‌های وب: این نوع پلتفرم‌ها به عنوان محیط‌هایی برای ارتباطات اینترنتی، اجرای نرم‌افزارها و انجام تراکنش‌های آنلاین عمل می‌کنند. مثال‌هایی از پلتفرم‌های وب شامل مرورگرها (مثل گوگل کروم، موزیلا فایرفاکس)، سایت‌های اجتماعی (مثل فیسبوک، توییتر) و سرویس‌های آنلاین (مثل آمازون، اُبر) هستند.
۲. پلتفرم‌های موبایل: این پلتفرم‌ها معمولاً برای دستگاه‌های همراه نظیر تلفن‌های هوشمند و تبلت‌ها طراحی می‌شوند و امکانات و برنامه‌های مختلفی را برای کاربران در اختیار قرار می‌دهند. سیستم‌عامل‌های اندروید و iOS از جمله پلتفرم‌های موبایل معروف هستند.
۳. پلتفرم‌های ابری (Cloud Platforms): این نوع پلتفرم‌ها سرویس‌ها و منابع محاسباتی را به صورت ابری (Cloud) به کاربران ارائه می‌دهند. این سرویس‌ها شامل ذخیره‌سازی ابری، پردازش ابری، نرم‌افزارهای ابری و … می‌شوند. مثال‌هایی از پلتفرم‌های ابری شامل آمازون وب سرویس‌ها (AWS) و مایکروسافت آزور (Microsoft Azure) هستند.
۴. پلتفرم‌های ارتباطی: این پلتفرم‌ها برای ایجاد ارتباطات میان افراد یا گروه‌ها و ارسال پیام‌ها استفاده می‌شوند. مثال‌هایی از این پلتفرم‌ها شامل ایمیل، پیام‌رسان‌ها (مثل واتس‌اپ و تلگرام) و شبکه‌های اجتماعی هستند.
۵. پلتفرم‌های تجارت الکترونیک: این نوع پلتفرم‌ها به فروشگاه‌ها و کسب‌وکارها اجازه می‌دهند تا محصولات و خدمات خود را آنلاین به مشتریان عرضه کنند. مثال‌هایی از پلتفرم‌های تجارت الکترونیک شامل ووکامرس (WooCommerce) و شاپیفای (Shopify) هستند.
همچنین، پلتفرم‌ها ممکن است به صورت عمومی یا ویژه برای شرکت‌ها و سازمان‌ها ایجاد شوند. به‌طور کلی، هدف اصلی پلتفرم‌ها فراهم آوردن یک محیط یکپارچه و قابل انعطاف برای ارتباط، همکاری و ارائه خدمات به کاربران است.
تاثیر پلتفرم ها درشکل گیری ارتباطات
پلتفرم‌ها تأثیر چشمگیری در شکل‌گیری ارتباطات ما داشته‌اند و به طور گسترده در حیطه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرند. این تأثیرات به صورت زیر می‌توانند باشند:
۱. ارتباطات میان فردی: پلتفرم‌ها با ایجاد فضایی مجازی، به ما اجازه می‌دهند که به راحتی و با سرعت با دیگران در سراسر جهان ارتباط برقرار کنیم. از طریق شبکه‌های اجتماعی، پیام‌رسان‌ها و ایمیل‌ها، می‌توانیم با خانواده، دوستان، همکاران و افراد مجهول ارتباط برقرار کنیم.
۲. ارتباطات تجاری: پلتفرم‌های تجاری مانند فروشگاه‌های آنلاین و پلتفرم‌های تجارت الکترونیک، به فروشندگان این امکان را می‌دهند تا به مشتریان خود در سراسر جهان دسترسی داشته باشند و محصولات و خدمات خود را به صورت آنلاین عرضه کنند.
۳. ارتباطات جمعی: پلتفرم‌ها به شکل جمعی، انجمن‌ها و گروه‌های اجتماعی را با هم متصل می‌کنند. این امکان به ما داده می‌شود که به سرعت با افرادی که علاقه‌مندیم با آنها در یک حوزه خاص ارتباط برقرار کنیم و تجربیات و دانش خود را با دیگران به اشتراک بگذاریم.
۴. ارتباطات سیاسی و اجتماعی: پلتفرم‌های اجتماعی می‌توانند نقش مهمی در ارتقای فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی داشته باشند. این ابزارها می‌توانند به عنوان وسیله‌ای برای اطلاع‌رسانی، انتقادات، حمایت و انگیزه‌بخشی در این حوزه‌ها عمل کنند.
۵. ارتباطات آموزشی: پلتفرم‌های آموزشی آنلاین، امکان دسترسی به محتوا و منابع آموزشی را به صورت آنلاین و در هر زمان و مکانی فراهم می‌آورند. این امکان باعث می‌شود که فرصت‌های آموزش و یادگیری بهبود یابد و به دانشجویان اجازه دهد به صورت آنلاین با مدرسان و دانشگاه‌ها در ارتباط باشند.
از طرفی، استفاده نادرست یا بدون اطلاع از اخطارها، نقاط ضعف امنیتی، نقض حریم خصوصی و انتشار اطلاعات ناخواسته نیز از جمله اثرات منفی پلتفرم‌ها در شکل‌گیری ارتباطات است که باید مورد مد نظر قرار گیرد. از این رو، در استفاده از پلتفرم‌ها باید مسئولیت‌پذیری و حرفه‌ایترین رویکردها را رعایت کرد تا از فواید این ابزارها بهره‌مند شد و به معایب آنها گرفتار نشویم.
کسب و کارهای پلتفرمی
کسب و کارهای پلتفرمی به شرکت‌ها و افراد اجازه می‌دهند که در یک محیط یکپارچه و آنلاین، خدمات و محصولات خود را به مشتریان عرضه کنند و ارتباطات و تعاملات خود را با مشتریان و همکاران بهبود بخشند. این کسب و کارها معمولاً در قالب یک پلتفرم وب یا موبایل عمل می‌کنند و از طریق نرم‌افزارها و سامانه‌های آنلاین به کاربران خدمات ارائه می‌دهند. برخی مثال‌های معروف از کسب و کارهای پلتفرمی عبارتند از:
۱. کسب و کارهای تجارت الکترونیک: این کسب و کارها فروشندگان و خریداران را در یک پلتفرم تجارت الکترونیکی گرد هم می‌آورند. فروشگاه‌های آنلاین، بازارهای الکترونیکی و پلتفرم‌های تخصصی محصولات خاص نمونه‌هایی از این دسته هستند.
۲. کسب و کارهای رزرواسیون آنلاین: این نوع کسب و کارها به مشتریان امکان می‌دهند تا رزروها و سفارش‌ها را آنلاین انجام دهند. مثال‌هایی از آنها شامل سایت‌ها و اپلیکیشن‌های رزرو هتل، بلیت هواپیما، رستوران و …
۳. کسب و کارهای خدماتی آنلاین: این کسب و کارها امکان ارائه خدمات آنلاین به مشتریان را فراهم می‌کنند. مثال‌هایی از آنها شامل پلتفرم‌های آموزشی آنلاین، مشاوره آنلاین، خدمات طراحی و گرافیک و …
۴. کسب و کارهای اشتراکی: این نوع کسب و کارها امکان به اشتراک گذاری محصولات و خدمات بین کاربران را فراهم می‌کنند. مثال‌هایی از این دسته شامل اپلیکیشن‌های خودرو اشتراکی، اشتراک‌گذاری خانه و فضای کار، ویدئوها و موزیک‌ها و …
کارکرد این کسب و کارها معمولاً به این شکل است که از طریق پلتفرمی که ارتباط مستقیم بین کاربران و خدمات/محصولات را فراهم می‌کند، مشتریان انتخابهای خود را انجام می‌دهند و پرداخت‌ها و تراکنش‌ها نیز به صورت آنلاین انجام می‌شود. پس از اتمام فرآیند تعامل، خدمت یا محصول به مشتری ارسال می‌شود. این کسب و کارها معمولاً از امکانات اطلاعاتی و ارتباطی مدیریتی پیشرفته برای برقراری ارتباط و مدیریت معاملات با کاربران استفاده می‌کنند و با توجه به حجم بالای مشتریان، به نسبت هزینه کمتری نسبت به کسب و کارهای سنتی دارند.
